Word house in latin

Nom.:

domus,

Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Bacch. 3, 1, 6 al.; Ter. And. 5, 3, 20; id. Eun. 5, 9, 8 al.; Cic. Lael. 27, 103; id. Rep. 1, 43; 3, 9 et saep.—

Gen., in the comic poets only the ante-class. form domi:

haud quod tui me neque domi distaedeat,

Plaut. Am. 1, 3, 5:

commeminit domi,

id. Trin. 4, 3, 20; cf.:

domi focique fac vicissim ut memineris,

Ter. Eun. 4, 7, 45:

domi cupio (i.q. cupidus sum),

Plaut. Trin. 4, 1, 22; acc. to Don. Ter. l. l.: decora domi, Caecil. ap. Don. l. l.: conviva domi, Afran. ap. Non. 337, 23. But since Varro (except as infra, 2.):

domūs,

Varr. L. L. 5, § 162 Müll. (twice); Cat. 64, 246; Verg. G. 4, 209; id. A. 1, 356; 4, 318; 645; 6, 27; 53; 81; Hor. C. 4, 12, 6; id. S. 2, 5, 108; Ov. M. 2, 737; Stat. S. 5, 2, 77; Suet. Caes. 81 et saep. The uncontr. form domuis, Varr. ap. Non. 491, 22; and Nigidius, acc. to Gell. 4, 16, 1; the form domos, used by Augustus exclusively, acc. to Suet. Aug. 87 (or domuos, acc. to Ritschl; v. Neue Formenl. 1, 362; cf. SENATVOS from senatus in the S. C. de Bacan.).—

Dat.:

domo,

Cato R. R. 134, 2; 139; 141, 2; Hor. Ep. 1, 10, 13 (ex conj. Lachm.; also Lucr. 5, 1267);

much more freq. domui,

Caes. B. C. 3, 112, 8; Quint. 1, 10, 32; 7, 1, 53 Spald. and Zumpt N. cr.; Tac. H. 4, 68; Ov. M. 4, 66; id. Tr. 1, 2, 101; 3, 12, 50; id. Pont. 1, 2, 108; 3, 1, 75.—

Acc.:

domum,

Plaut. Aul. prol. 3; id. Bacch. 3, 3, 54; Ter. Eun. 2, 3, 90; Cic. Rep. 1, 39; 2, 5; 6, 19; 23; 26 et saep.—Apoc. form do = dô (for dôma): endo suam do, Enn. ap. Diom. p. 436 P.; and ap. Aus. Idyll. 12, 18 (Ann. v. 563 ed. Vahl.).—

Abl., usually domo, Plaut. Aul. 1, 2, 27; id. Curc. 1, 3, 53 et saep.; Ter. Eun. 5, 5, 18; Cic. Rep. 2, 4; id. Off. 1, 39, 139 (four times) et saep.:

domu,

Plaut. Mil. 2, 1, 48; Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Verr. 2, 5, 49, § 128; Inscr. Grut. 599, 8; cf. Quint. 1, 6, 5.—

Gen.: domorum ( poet.), Lucr. 1, 354; 489 saep.; Verg. G. 4, 159; id. A. 2, 445;

usually domuum,

Plin. 36, 13, 19, § 88; 8, 57, 82, § 221; Tac. A. 3, 24; 6, 45; Juv. 3, 72; Sen. Ep. 122, 9; Dig. 33, 2, 32, § 2 et saep.—

Domi (also domui in good MSS. of Cic. Cat. 2, 6, 13; id. Tusc. 1, 22, 51; id. Mil. 7, 16; id. Att. 12, 25, 1; id. Off. 3, 26, 99; and Auct. Her. 4, 30, 41; 4, 54, 67;

v. Neue, Formenl. 1, 540),

at home, in the house, Plaut. Am. 2, 1, 12 et saep; Ter. And. 3, 2, 34 et saep.; Cic. Lael. 1, 2; id. Rep. 1, 13; id. Fin. 5, 15, 42 et saep.; Verg. E. 3, 33; Hor. S. 1, 1, 67; id. Ep. 1, 5, 3 et saep.; cf.

opp. foris,

Plaut. Capt. 1, 2, 33; id. Merc. 3, 4, 2 (twice); Cic. Phil. 2, 11, 26; Sall. C. 52, 21 et saep.:

meae domi,

Plaut. Aul. 3, 2, 18; id. Most. 1, 3, 34; id. Mil. 2, 2, 3; Ter. Hec. 2, 2, 15; and in the order domi meae, Cato ap. Charis. p. 101 P.; Plaut. Ep. 4, 1, 36; [p. 610] Cic. Fam. 10, 25 fin.:

tuae domi,

id. ib. 4, 7, 4:

suae domi,

Plaut. Pers. 4, 3, 43;

and in the order domi suae,

Plaut. Truc. 2, 6, 50; Cic. Mil. 7; id. Caecin. 4, 10; Quint. 1, 1, 22 al.:

nostrae domi,

Plaut. Men. 2, 3, 9; id. Poen. 4, 2, 16; Cic. Tusc. 5, 39;

and in the order domi nostrae,

Plaut. Most. 4, 1, 18; Cic. Verr. 2, 2, 2:

alienae domi,

id. Tusc. 1, 22, 51; id. Fam. 4, 7, 4; id. Dom. 40, 105:

domi Caesaris,

id. Att. 1, 12, 3; 2, 7, 3 Orell. N. cr.:

istius domi (educatus),

id. Quint. 5, 21; cf.:

domi illius (fuisti),

id. Div. in Caecil. 18, 58; id. Cluent. 60, 165:

cujus domi fueras,

id. Verr. 2, 5, 42: id. Phil. 2, 14, 35; 2, 19, 48; id. Fam. 9, 3 fin. —

Domum, home, homewards, to the house, Plaut. Am. 1, 1, 40 et saep.; Ter. And. 1, 5, 20 et saep.; Cic. Lael. 3, 12; id. Verr. 1, 9, 25; id. Ac. 1, 3 et saep.; Verg. E. 1, 36; 10, 77 et saep.:

domum meam,

Cic. Att. 1, 1, 3; id. Fam. 9, 19:

domum suam,

Plaut. Am. 2, 2, 31; Cic. Rep. 1, 14; 2, 9; id. Rosc. Am. 18 fin.; Caes. B. G. 2, 10, 4 al.:

domum regiam (comportant),

Sall. J. 76 fin.:

Pomponii domum (venisse),

Cic. Off. 3, 31, 112:

domum Roscii,

id. Rosc. Com. 9, 26:

cujusdam hominis nobilis domum,

id. Or. in Toga Cand. p. 521 ed. Orell.:

domum reditio,

Caes. B. G. 1, 5:

domum concursus,

id. B. C. 1, 53.—When more persons than one are spoken of, the plur. is freq. used:

domos,

Liv. 3, 5; 27, 51; 28, 2; Curt. 9, 8, 1 al.:

domos nostras,

Plaut. Poen. 3, 6, 19:

domos suas,

Sall. J. 66, 3; and: suas domos, Liv 2, 7; but the sing. also:

Suebi domum reverti coeperunt,

Caes. B. G. 1, 54.—Sometimes also with in and acc.:

rex in domum se recepit,

Liv. 44, 45:

in domos atque in tecta refugere,

id. 26, 10:

cur non introeo in nostram domum?

Plaut. Am. 1, 1, 253; id. Capt. 4, 4, 3:

venisse in M. Laecae domum,

Cic. Cat. 1, 4; cf. Caes. B. C. 2, 18, 2; and Suet. Vesp. 5.—

For domi, at home, in the house (rare):

domo sibi quaerere remedium,

Cic. Clu. 9, 27:

haec ubi domo nascuntur,

Varr. R. R. 1, 8, 2:

domo se tenere,

Nep. Epam. 10, 3:

domo abditus,

Suet. Caes. 20 tabulae domo asservantur, App. Apol. p. 541.—With in:

in domo furtum factum ab eo, qui domi fuit,

Quint. 5, 10, 16:

rem quam e villa mea surripuit, in domo mea ponat,

Sen. Const. Sap. 7 med.:

in domo sua facere mysteria,

Nep. Alcib. 3 fin.:

quid illuc clamoris obsecro in nostra domo est?

Plaut. Cas. 3, 4, 29; id. Ps. 1, 1, 82; Sen. Cons. ad Marc. 26:

educatus in domo Pericli,

Nep. Alcib. 2; so,

in domo ejus,

id. Lys. 3, 5; Tac. A. 4, 21.—

In colloq. lang.: domi habere aliquid, to have a thing at home, i. e. to have it about one, to have in abundance, to be provided with it, to have or know it one’s self:

domi habet animum falsiloquum… Domi dolos, domi delenifica facta, domi fallacias,

Plaut. Mil. 2, 2, 36 sq.:

domi habuit unde disceret,

Ter. Ad. 3, 3, 59 Ruhnk. In a like sense:

id quidem domi est,

Cic. Att. 10, 14, 2; cf. Plaut. Truc. 2, 5, 4: sed quid ego nunc haec ad te, cujus domi nascuntur? glauk eis Athênas, Cic. Fam. 9, 3 fin. —

Poet. transf., any sort of building or abode. So of the labyrinth, Verg. A. 6, 27;

of a sacred grotto,

id. ib. 6, 81;

of the abode of the gods,

id. ib. 10, 1; 101; Ov. M. 4, 736; 6, 269 al.;

of the winds,

Verg. G. 1, 371; Ov. M. 1, 279;

of animals,

Verg. G. 2, 209; id. A. 5, 214; Stat. Th. 1, 367;

of birds,

Verg. A. 8, 235;

of Danaë’s prison,

Prop. 2, 20, 12 (3, 13, 12 M.);

of the tomb: marmorea,

Tib. 3, 2, 22;

the same, DOMVS AETERNA,

Inscr. Orell. 1174; 4525 sq.:

AETERNALIS,

ib. 4518 (cf. in Heb. for the grave, Eccl. 12, 5); and:

CERTA,

ib. 4850;

of the body, as the dwelling of the soul,

Ov. M. 15, 159; 458 et saep.

In a wider sense, one’s native place, country, home. M. Su. Siculus sum Syracusanus. M. So. Ea domus et patria est mihi, Plaut. Men. 5, 9, 10;

so (with patria),

id. Merc. 3, 4, 68; Verg. A. 7, 122; also with patria as an adjective, Plaut. Merc. 5, 1, 2; Ov. M. 11, 269; cf. also Plaut. Mil. 2, 5, 41; Verg. A. 5, 638; Ov. M. 13, 227 al.: domi aetatem agere, opp. patriă procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6; cf. Plaut. Ps. 4, 7, 75; id. Capt. 2, 1, 3; id. Poen. 5, 2, 6; Caes. B. G. 1, 18, 6; 1, 20, 2; Cic. Verr. 2, 1, 17; id. Q. Fr. 2, 14 fin.; Sall. C. 17, 4; id. J. 8, 1 et saep.:

legiones reveniunt domum,

Plaut. Am. 1, 1, 33; so id. ib. 52; Cic. Fam. 7, 5; Caes. B. C. 1, 34, 3; Liv. 23, 20 al.:

ut (Galli) domo emigrent,

Caes. B. G. 1, 31, 14:

qui genus? unde domo?

Verg. A. 8, 114; 10, 183.—Hence, the phrases belli domique, and domi militiaeque, in war and peace, v. bellum and militia;

and cf.: noster populus in pace et domi imperat… in bello sic paret, ut, etc.,

Cic. Rep. 1, 40.—

A household, family, race (cf. the Gr. oikos, and the Heb., v. Gesen. Lex. s. h. v. 7):

domus te nostra tota salutat,

Cic. Att. 4, 12; id. Fam. 13, 46; Liv. 3, 32; Quint. 7, 1, 53 (twice); Tac. A. 3, 55; id. Agr. 19; Suet. Aug. 25; Verg. A. 1, 284; 3, 97:

tota domus duo sunt,

Ov. M. 8, 636; id. F. 4, 544; Hor. C. 1, 6, 8; 3, 6, 26; Vulg. Matt. 10, 6 et saep.—Hence,

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one’s house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker’s, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one’s senses, be one’s self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one’s wits, beside one’s self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia… ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one’s hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

fămĭlĭa, ae (with pater, mater, filius, and filia, the class. gen. sing. is usually in the archaic form familias; familiae also occurs, v. infra; gen.:

familiai,

Plaut. Am. 1, 1, 203; with the plur. of these words both the sing. and plur. of familia are used:

patres familias, etc.,

Cic. Rosc. Am. 15, 43; id. Verr. 2, 3, 51, § 120 al.:

patres familiarum,

Cic. Att. 7, 14, 2; Sall. C. 43, 2; 51, 9, v. infra II. A. b.—On the form patribus familiis for familiae, patrum familiarum, etc., Cic. Verr. 2, 3, 79, § 183; id. Rosc. Am. 16, 48, v. Neue, Formenl. 1, p. 7), f. [famulus], the slaves in a household, a household establishment, family servants, domestics (not = family, i. e. wife and children, domus, or mei, tui, sui, etc., but v. II. A. 3 infra):

nescio quid male factum a nostra hic familia est… ita senex talos elidi jussit conservis meis,

Plaut. Mil. 2, 2, 11; 17; id. Trin. 2, 1, 28; id. Am. 4, 3, 10:

neque enim dubium est, quin, si ad rem judicandum verbo ducimur, non re, familiam intelligamus, quae constet ex servis pluribus, quin unus homo familia non sit: verbum certe hoc non modo postulat, sed etiam cogit,

Cic. Caecin. 19, 55; cf. Dig. 50, 16, 40, § 3; App. Mag. p. 304:

vilicus familiam exerceat,

Cato, R. R. 5, 2:

familiae male ne sit,

id. ib.:

te familiae interdicere, ut uni dicto audiens esset,

Cic. Rep. 1, 39:

qui emeret eam familiam a Catone,

id. Q. Fr. 2, 6, 5:

cum insimularetur familia societatis ejus,

id. Brut. 22, 85:

conjugum et liberorum et familiarum suarum causa,

id. N. D. 2, 63, 157:

Petreius armat familiam,

Caes. B. C. 1, 75, 2: alienae se familiae venali immiscuisse, Quint. 7, 2, 26:

Aesopus domino solus cum esset familia,

formed the entire establishment, Phaedr. 3, 19, 1.—Of the serfs belonging to a temple:

illi Larini in Martis familia numerantur,

Cic. Clu. 15, 43; cf. of the serfs, vassals of Orgetorix:

die constituta causae dictionis Orgetorix ad judicium omnem suam familiam, ad hominum milia decem undique coëgit,

Caes. B. G. 1, 4, 2.

In gen., a house and all belonging to it, a family estate, family property, fortune: familiae appellatio varie accepta est: nam et in res et in personas deducitur;

in res, ut puta in lege XII. tab. his verbis: AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO,

Dig. 50, 16, 195; so,

SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Legg. Mosaic. et Roman. tit. 16, § 4 (cf. agnatus): idcirco qui, quibus verbis erctum cieri oporteat, nesciat, idem erciscundae familiae causam agere non possit,

Cic. de Or. 1, 56, 237; so,

arbitrum familiae erciscundae postulavit,

id. Caecin. 7, 19; cf.:

familiae erciscundae,

Dig. 10, tit. 2:

decem dierum vix mihi est familia,

means of support, Ter. Heaut. 5, 1, 36 Ruhnk.—

Paterfamilias, materfamilias, etc., or paterfamiliae, materfamiliae, filiusfamilias, etc. (also written separately: pater familiae, mater familiae, etc.), the master of a house in respect to ownership, the proprietor of an estate, head of a family; the mistress of a house, matron; a son or daughter under the father’s power, a minor: paterfamilias appellatur, qui in domo dominium habet, recteque hoc nomine appellatur, quamvis filium non habeat;

non enim solam personam ejus, sed et jus demonstramus. Denique et pupillum patremfamilias appellamus,

Dig. 50, 16, 195; cf. Sandars ad Just. Inst. 1, 8 prooem.—

Form familias:

paterfamilias ubi ad villam venit,

Cato, R. R. 2, 1:

paterfamilias,

Cic. Quint. 3, 11; id. Fragm. ap. Non. 497, 19 (Rep. 5, 3 ed. Mos.); Sen. Ben. 4, 27 fin.; Nep. Att. 4; 13 al.; cf., in gen., of a plain, ordinary citizen:

sicut unus paterfamilias his de rebus loquor,

id. de Or. 1, 29, 132; 1, 34, 159.—In plur.:

patresfamilias, qui liberos habent, etc.,

Cic. Rosc. Am. 15, 43; 16, 48; id. Verr. 2, 3, 79, § 183 al.:

(Demaratus) cum de matrefamilias Tarquiniensi duo filios procreavisset,

Cic. Rep. 2, 19:

materfamilias,

id. Cael. 13, 32: id. Top. 3, 14; Dig. 50, 16, 46 al.—In plur.:

uxoris duae formae: una matrumfamilias, etc.,

Cic. Top. 3, 14; id. Fam. 5, 10, 1; id. Verr. 2, 1, 24, § 62 al.—

In an inverted order: familias matres,

Arn. 4, 152:

illum filium familias patre parco ac tenaci habere tuis copiis devinctum non potes,

Cic. Cael. 15, 36:

filiusfamilias,

Dig. 14, 6, 1 sq. al.:

tu filiafamilias locupletibus filiis ultro contulisti,

Sen. Cons. ad Helv. 14.—

Form familiae:

ex Amerina disciplina patrisfamiliae rusticani,

Cic. Rosc. Am. 41, 120; so,

pater familiae,

Caes. B. G. 6, 19, 3; Liv. 1, 45, 4; Sen. Ep. 47 med.; Tac. Or. 22 al.: familiae mater, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll.—In plur.:

pauci milites patresque familiae,

Caes. B. C. 2, 44, 1; Gracch. ap. Charis. p. 83 P.: Liv. 5, 30 fin.:

matrem familiae tuam purpureum amiculum habere non sines?

Liv. 34, 7, 3:

mater familiae,

id. 39, 53, 3; Tert. Verg. Vel. 11.— In plur.: matresfamiliae, Varr. ap. Charis. p. 83 P.; Caes. B. G. 1, 50, 4; 7, 26, 3; 7, 47, 5; id. B. C. 2, 4, 3.—

In gen. plur.: civium Romanorum quidam sunt patresfamiliarum, alii filiifamiliarum, quaedam matresfamiliarum, quaedam filiaefamiliarum. Patresfamiliarum sunt, qui sunt suae potestatis, sive puberes sive impuberes;

simili modo matresfamiliarum, filii vero et filiaefamiliarum, qui sunt in aliena potestate,

Dig. 1, 6, 4: patresfamiliarum, Sisenn. ap. Varr. L. L. 8, § 73 Müll.; Suet. Calig. 26 fin.:

matresfamiliarum,

Sall. C. 51, 9:

filiifamiliarum,

id. ib. 43, 2; Tac. A. 3, 8; 11, 13:

filiaefamiliarum,

Dig. 14, 6, 9, § 2:

patrumfamiliarum,

ib. 50, 16, 195.—

In respect to relationship, a family, as part of a gens:

addere nostrae lepidam famam familiae,

Plaut. Trin. 2, 2, 98:

sororem despondere in fortem familiam,

id. ib. 5, 2, 9: item appellatur familia plurium personarum, quae ab ejusdem ultimi genitoris sanguine proficiscuntur, sicuti dicimus familiam Juliam. Mulier autem familiae [p. 724] suae et caput et finis est, Dig. 50, 16, 195 fin.:

qua in familia laus aliqua forte floruerit, hanc fere, qui sunt ejusdem stirpis, cupidissime persequuntur,

Cic. Rab. Post. 1, 2: EX EA FAMILIA… IN EAM FAMILIAM, Fragm. XII. Tab. ap. Dig. 50, 16, 195:

commune dedecus familiae, cognationis, nominis,

Cic. Clu. 6, 16:

Laeliorum et Muciorum familiae,

id. Brut. 72, 252; id. Off. 2, 12 fin.:

nobilissima in familia natus,

id. Rep. 1, 19:

ex familia vetere et illustri,

id. Mur. 8, 17:

primus in eam familiam attulit consulatum,

id. Phil. 9, 2, 4:

hospes familiae vestrae,

id. Lael. 11, 37:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit, familia prope jam exstincta majorum ignavia,

Sall. J. 95, 3 et saep.—

Transf.:

libros, qui falso viderentur inscripti, tamquam subditicios, summovere familiā, permiserunt sibi,

Quint. 1, 4, 3.—

In gen., a family, the members of a household, = domus (rare):

salutem dicit Toxilo Timarchides et familiae omni,

Plaut. Pers. 4, 3, 32:

si haec non nubat, fame familia pereat,

id. Cist. 1, 1, 46:

ne pateretur Philippi domus et familiae inimicissimos stirpem interimere,

Nep. Eum. 6, 3.—

A company, sect, school, troop (rare but class.):

cum universi in te impetum fecissent, tum singulae familiae litem tibi intenderent,

Cic. de Or. 1, 10 42:

familia tota Peripateticorum,

id. Div. 2, 1, 3; cf.:

Aristoteles, Xenocrates, tota illa familia,

id. Fin. 4, 18, 49:

familiae dissentientes inter se,

id. de Or. 3, 16, 21:

familia gladiatorum… familia Fausti,

id. Sull. 19, 54:

lanistarum,

Suet. Aug. 42: tironum, a company of young soldiers, Cod. Th. 10, 1; Amm. 20, 4 med.—A troop or company of players, Plaut. Men. prol. 74.—

Ducere familiam, in gen., to lead a company, i. e. to be at the head, be the first:

Lucius quidem, frater ejus, familiam ducit,

Cic. Phil. 5, 11, 30; cf.:

accedit etiam, quod familiam ducit in jure civili, singularis memoria summa scientia,

id. Fam. 7, 5, 3:

gravissima illa vestra sententia, quae familiam ducit,

id. Fin. 4, 16, 45.

ăb, ā, abs, prep. with abl. This IndoEuropean particle (Sanscr. apa or ava, Etr. av, Gr. upo, Goth. af, Old Germ. aba, New Germ. ab, Engl. of, off) has in Latin the following forms: ap, af, ab (av), au-, a, a; aps, abs, as-. The existence of the oldest form, ap, is proved by the oldest and best MSS. analogous to the prep. apud, the Sanscr. api, and Gr. epi, and by the weakened form af, which, by the rule of historical grammar and the nature of the Latin letter f, can be derived only from ap, not from ab. The form af, weakened from ap, also very soon became obsolete. There are but five examples of it in inscriptions, at the end of the sixth and in the course of the seventh century B. C., viz.:

AF VOBEIS,

Inscr. Orell. 3114;

AF MVRO,

ib. 6601;

AF CAPVA,

ib. 3308;

AF SOLO,

ib. 589;

AF LYCO,

ib. 3036 ( afuolunt =avolant, Paul. ex Fest. p. 26 Mull., is only a conjecture). In the time of Cicero this form was regarded as archaic, and only here and there used in account-books; v. Cic. Or. 47, 158 (where the correct reading is af, not abs or ab), and cf. Ritschl, Monum. Epigr. p. 7 sq.—The second form of this preposition, changed from ap, was ab, which has become the principal form and the one most generally used through all periods—and indeed the only oue used before all vowels and h; here and there also before some consonants, particularly l, n, r, and s; rarely before c, j, d, t; and almost never before the labials p, b, f, v, or before m, such examples as ab Massiliensibus, Caes. B. C. 1, 35, being of the most rare occurrence.—By changing the b of ab through v into u, the form au originated, which was in use only in the two compounds aufero and aufugio for abfero, ab-fugio; aufuisse for afuisse, in Cod. Medic. of Tac. A. 12, 17, is altogether unusual. Finally, by dropping the b of ab, and lengthening the a, ab was changed into a, which form, together with ab, predominated through all periods of the Latin language, and took its place before all consonants in the later years of Cicero, and after him almoet exclusively.—By dropping the b without lengthening the a, ab occurs in the form a- in the two compounds a-bio and a-perio, q. v.—On the other hand, instead of reducing ap to a and a, a strengthened collateral form, aps, was made by adding to ap the letter s (also used in particles, as in ex, mox, vix). From the first, aps was used only before the letters c, q, t, and was very soon changed into abs (as ap into ab):

abs chorago,

Plaut. Pers. 1, 3, 79 (159 Ritschl):

abs quivis,

Ter. Ad. 2, 3, 1:

abs terra,

Cato, R. R. 51;

and in compounds: aps-cessero,

Plaut. Trin. 3, 1, 24 (625 R.); id. ib. 3, 2, 84 (710 R): abs-condo, abs-que, abs-tineo, etc. The use of abs was confined almost exclusively to the combination abs te during the whole ante-classic period, and with Cicero till about the year 700 A. U. C. (=B. C. 54). After that time Cicero evidently hesitates between abs te and a te, but during the last five or six years of his life a te became predominant in all his writings, even in his letters; consequently abs te appears but rarely in later authors, as in Liv. 10, 19, 8; 26, 15, 12;

and who, perhaps, also used abs conscendentibus,

id. 28, 37, 2; v. Drakenb. ad. h. l. (Weissenb. ab).—Finally abs, in consequence of the following p, lost its b, and became ds- in the three compounds aspello, as-porto, and as-pernor (for asspernor); v. these words.—The late Lat. verb abbrevio may stand for adbrevio, the d of ad being assimilated to the following b.The fundamental signification of ab is departure from some fixed point (opp. to ad. which denotes motion to a point).

Lit., in space: ab classe ad urbem tendunt, Att. ap. Non. 495, 22 (Trag. Rel. p. 177 Rib.):

Caesar maturat ab urbe proficisci,

Caes. B. G. 1, 7:

fuga ab urbe turpissima,

Cic. Att. 7, 21:

ducite ab urbe domum, ducite Daphnim,

Verg. E. 8, 68. Cicero himself gives the difference between ab and ex thus: si qui mihi praesto fuerit cum armatis hominibus extra meum fundum et me introire prohibuerit, non ex eo, sed ab ( from, away from) eo loco me dejecerit….Unde dejecti Galli? A Capitolio. Unde, qui cum Graccho fucrunt? Ex Capitolio, etc., Cic. Caecin. 30, 87; cf. Diom. p. 408 P., and a similar distinction between ad and in under ad.—Ellipt.: Diogenes Alexandro roganti, ut diceret, si quid opus esset: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun, Cic. Tusc. 5, 32, 92. —Often joined with usque:

illam (mulierem) usque a mari supero Romam proficisci,

all the way from, Cic. Clu. 68, 192; v. usque, I.—And with ad, to denote the space passed over: siderum genus ab ortu ad occasum commeant, from… to, Cic. N. D. 2, 19 init.; cf. ab… in:

venti a laevo latere in dextrum, ut sol, ambiunt,

Plin. 2, 47, 48, § 128.

Sometimes with names of cities and small islands, or with domus (instead of the usual abl.), partie., in militnry and nautieal language, to denote the marching of soldiers, the setting out of a flcet, or the departure of the inhabitants from some place:

oppidum ab Aenea fugiente a Troja conditum,

Cic. Verr. 2, 4, 33:

quemadmodum (Caesar) a Gergovia discederet,

Caes. B. G. 7, 43 fin.; so id. ib. 7, 80 fin.; Sall. J. 61; 82; 91; Liv. 2, 33, 6 al.; cf.:

ab Arimino M. Antonium cum cohortibus quinque Arretium mittit,

Caes. B. C. 1, 11 fin.; and:

protinus a Corfinio in Siciliam miserat,

id. ib. 1, 25, 2:

profecti a domo,

Liv. 40, 33, 2;

of setting sail: cum exercitus vestri numquam a Brundisio nisi hieme summa transmiserint,

Cic. Imp. Pomp. 12, 32; so id. Fam. 15, 3, 2; Caes. B. C. 3, 23; 3, 24 fin.:

classe qua advecti ab domo fuerant,

Liv. 8, 22, 6;

of citizens: interim ab Roma legatos venisse nuntiatum est,

Liv. 21, 9, 3; cf.:

legati ab Orico ad M. Valerium praetorem venerunt,

id. 24, 40, 2.

Sometimes with names of persons or with pronouns: pestem abige a me, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89 (Trag. v. 50 Vahl.):

Quasi ad adulescentem a patre ex Seleucia veniat,

Plaut. Trin. 3, 3, 41; cf.:

libertus a Fuflis cum litteris ad Hermippum venit,

Cic. Fl. 20, 47:

Nigidium a Domitio Capuam venisse,

id. Att. 7, 24:

cum a vobis discessero,

id. Sen. 22:

multa merces tibi defluat ab Jove Neptunoque,

Hor. C. 1, 28, 29 al. So often of a person instead of his house, lodging, etc.: videat forte hic te a patre aliquis exiens, from the father, i. e. from his house, Ter. Heaut. 2, 2, 6:

so a fratre,

id. Phorm. 5, 1, 5:

a Pontio,

Cic. Att. 5, 3 fin.:

ab ea,

Ter. And. 1, 3, 21; and so often: a me, a nobis, a se, etc., from my, our, his house, etc., Plaut. Stich. 5, 1, 7; Ter. Heaut. 3, 2, 50; Cic. Att. 4, 9, 1 al.

Of separation:

ego te afuisse tam diu a nobis dolui,

Cic. Fam. 2, 1, 2:

abesse a domo paulisper maluit,

id. Verr. 2, 4, 18, § 39:

tum Brutus ab Roma aberat,

Sall. C. 40, 5:

absint lacerti ab stabulis,

Verg. G. 4, 14.—

Of distance:

quot milia fundus suus abesset ab urbe,

Cic. Caecin. 10, 28; cf.:

nos in castra properabamus, quae aberant bidui,

id. Att. 5, 16 fin.; and:

hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat,

Caes. B. G. 1, 43, 1:

terrae ab hujusce terrae, quam nos incolimus, continuatione distantes,

Cic. N. D. 2, 66, 164:

non amplius pedum milibus duobus ab castris castra distabant,

Caes. B. C. 1, 82, 3; cf. id. lb. 1, 3, 103.—With adverbs: annos multos longinque ab domo bellum gerentes, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 103 Vahl.):

cum domus patris a foro longe abesset,

Cic. Cael. 7, 18 fin.; cf.:

qui fontes a quibusdam praesidiis aberant longius,

Caes. B. C. 3, 49, 5:

quae procul erant a conspectu imperii,

Cic. Agr. 2, 32, 87; cf.:

procul a castris hostes in collibus constiterunt,

Caes. B. G. 5, 17, 1; and:

tu procul a patria Alpinas nives vides,

Verg. E. 10, 46 (procul often also with simple abl.;

v. procul): cum esset in Italia bellum tam prope a Sicilia, tamen in Sicilia non fuit,

Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6; cf.:

tu apud socrum tuam prope a meis aedibus sedebas,

id. Pis. 11, 26; and:

tam prope ab domo detineri,

id. Verr. 2, 2, 3, § 6.—So in Caesar and Livy, with numerals to designate the measure of the distance:

onerariae naves, quae ex eo loco ab milibus passuum octo vento tenebatur,

eight miles distant, Caes. B. G. 4, 22, 4; and without mentioning the terminus a quo: ad castra contenderunt, et ab milibus passunm minus duobus castra posuerunt, less than two miles off or distant, id. ib. 2, 7, 3; so id. ib. 2, 5, 32; 6, 7, 3; id. B. C. 1, 65; Liv. 38, 20, 2 (for which:

duo milia fere et quingentos passus ab hoste posuerunt castra,

id. 37, 38, 5). —

To denote the side or direction from which an object is viewed in its local relations,=a parte, at, on, in: utrum hacin feriam an ab laeva latus? Enn. ap. Plaut. Cist. 3, 10 (Trag. v. 38 Vahl.); cf.:

picus et cornix ab laeva, corvos, parra ab dextera consuadent,

Plaut. As. 2, 1, 12: clamore ab ea parte audito. on this side, Caes. B. G. 3, 26, 4: Gallia Celtica attingit ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, id. ib. 1, 1, 5:

pleraque Alpium ab Italia sicut breviora ita arrectiora sunt,

on the Italian side, Liv. 21, 35, 11:

non eadem diligentia ab decumuna porta castra munita,

at the main entrance, Caes. B. G. 3, 25 fin.:

erat a septentrionibus collis,

on the north, id. ib. 7, 83, 2; so, ab oriente, a meridie, ab occasu; a fronte, a latere, a tergo, etc. (v. these words).

From a [p. 3] point of time, without reference to the period subsequently elapsed. After:

Exul ab octava Marius bibit,

Juv. 1,40:

mulieres jam ab re divin[adot ] adparebunt domi,

immediately after the sucrifice, Plaut. Poen. 3, 3, 4:

Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus,

Caes. B. G. 2, 25, 1:

ab hac contione legati missi sunt,

immediately after, Liv. 24, 22, 6; cf. id. 28, 33, 1; 40, 47, 8; 40, 49, 1 al.:

ab eo magistratu,

after this office, Sall. J. 63, 5:

a summa spe novissima exspectabat,

after the greatest hope, Tac. A. 6, 50 fin. —Strengthened by the adverbs primum, confestim, statim, protinus, or the adj. recens, immediately after, soon after:

ut primum a tuo digressu Romam veni,

Cic. Att. 1, 5, 4; so Suet. Tib. 68:

confestim a proelio expugnatis hostium castris,

Liv. 30, 36, 1:

statim a funere,

Suet. Caes. 85;

and followed by statim: ab itinere statim,

id. ib. 60:

protinus ab adoptione,

Vell. 2, 104, 3:

Homerus qui recens ab illorum actate fuit,

soon after their time, Cic. N. D. 3, 5; so Varr. R. R. 2, 8, 2; Verg. A. 6, 450 al. (v. also primum, confestim, etc.).—

Sometimes with the name of a person or place, instead of an action: ibi mihi tuae litterae binae redditae sunt tertio abs te die,

i. e. after their departure from you, Cic. Att. 5, 3, 1: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine Nov[adot ], i. e. after leaving (=postquam a Carthagine profecti sunt), Liv. 21, 38, 1:

secundo Punico (bello) Scipionis classis XL. die a securi navigavit,

i. e. after its having been built, Plin. 16, 39, 74, § 192. —Hence the poct. expression: ab his, after this (cf. ek toutôn), i. e. after these words, hereupon, Ov. M. 3, 273; 4, 329; 8, 612; 9, 764.

With reference to a subsequent period. From, since, after:

ab hora tertia bibebatur,

from the third hour, Cic. Phil. 2, 41:

infinito ex tempore, non ut antea, ab Sulla et Pompeio consulibus,

since the consulship of, id. Agr. 2, 21, 56:

vixit ab omni aeternitate,

from all eternity, id. Div. 1, 51, 115:

cum quo a condiscipulatu vivebat conjunctissime,

Nep. Att. 5, 3:

in Lycia semper a terrae motu XL. dies serenos esse,

after an earthquake, Plin. 2, 96, 98, § 211 al.:

centesima lux est haec ab interitu P. Clodii,

since the death of, Cic. Mil. 35, 98; cf.:

cujus a morte quintus hic et tricesimus annus est,

id. Sen. 6, 19; and:

ab incenso Capitolio illum esse vigesumiun annum,

since, Sall. C. 47, 2:

diebus triginta, a qua die materia caesa est,

Caes. B. C. 1, 36.—Sometimes joined with usque and inde:

quod augures omnes usque ab Romulo decreverunt,

since the time of, Cic. Vat. 8, 20:

jam inde ab infelici pugna ceciderant animi,

from the very beginning of, Liv. 2, 65 fin. —Hence the adverbial expressions ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first; v. initium, principium, primus. Likewise ab integro, anew, afresh; v. integer.—Ab… ad, from (a time)… to:

ab hora octava ad vesperum secreto collocuti sumus,

Cic. Att. 7, 8, 4; cf.:

cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit,

Caes. B. G. 1, 26, 2; and:

a quo tempore ad vos consules anni sunt septingenti octoginta unus,

Vell. 1, 8, 4; and so in Plautus strengthened by usque:

pugnata pugnast usque a mane ad vesperum,

from morning to evening, Plaut. Am. 1, 1, 97; id. Most. 3, 1, 3; 3, 2, 80.—Rarely ab… in: Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie, from… till late in the day, Liv. 27, 2, 9; so Col. 2, 10, 17; Plin. 2, 31, 31, § 99; 2, 103, 106, § 229; 4, 12, 26, § 89.

Particularly with nouns denoting a time of life:

qui homo cum animo inde ab ineunte aetate depugnat suo,

from an early age, from early youth, Plaut. Trin. 2, 2, 24; so Cic. Off. 2, 13, 44 al.:

mihi magna cum co jam inde a pueritia fuit semper famillaritas,

Ter. Heaut. 1, 2, 9; so,

a pueritia,

Cic. Tusc. 2, 11, 27 fin.; id. Fam. 5, 8, 4:

jam inde ab adulescentia,

Ter. Ad. 1, 1, 16:

ab adulescentia,

Cic. Rep. 2, 1:

jam a prima adulescentia,

id. Fam. 1, 9, 23:

ab ineunte adulescentia,

id. ib. 13, 21, 1; cf.

followed by ad: usque ad hanc aetatem ab incunte adulescentia,

Plaut. Trin. 2, 2, 20:

a primis temporibus aetatis,

Cic. Fam. 4, 3, 3:

a teneris unguiculis,

from childhood, id. ib. 1, 6, 2:

usque a toga pura,

id. Att. 7, 8, 5:

jam inde ab incunabulis,

Liv. 4, 36, 5:

a prima lanugine,

Suet. Oth. 12:

viridi ab aevo,

Ov. Tr. 4, 10, 17 al.;

rarely of animals: ab infantia,

Plin. 10, 63, 83, § 182.—Instead of the nom. abstr. very often (like the Greek ek paioôn, etc.) with concrete substantives: a pucro, ab adulescente, a parvis, etc., from childhood, etc.:

qui olim a puero parvulo mihi paedagogus fuerat,

Plaut. Merc. 1, 1, 90; so,

a pausillo puero,

id. Stich. 1, 3, 21:

a puero,

Cic. Ac. 2, 36, 115; id. Fam. 13, 16, 4 (twice) al.:

a pueris,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; id. de Or. 1, 1, 2 al.:

ab adulescente,

id. Quint. 3, 12:

ab infante,

Col. 1, 8, 2:

a parva virgine,

Cat. 66, 26 al. —Likewise and in the same sense with adject.: a parvo, from a little child, or childhood, Liv. 1, 39, 6 fin.; cf.:

a parvis,

Ter. And. 3, 3, 7; Cic. Leg. 2, 4, 9:

a parvulo,

Ter. And. 1, 1, 8; id. Ad. 1, 1, 23; cf.:

ab parvulis,

Caes. B. G. 6, 21, 3:

ab tenero,

Col. 5, 6, 20;

and rarely of animals: (vacca) a bima aut trima fructum ferre incipit,

Varr. R. R. 2, 1, 13.

In gen. to denote departure, separation, deterring, avoiding, intermitting, etc., or distance, difference, etc., of inanimate or abstract things. From: jus atque aecum se a malis spernit procul, Enn. ap. Non. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

suspitionem et culpam ut ab se segregent,

Plaut. Trin. 1, 2, 42:

qui discessum animi a corpore putent esse mortem,

Cic. Tusc. 1, 9, 18:

hic ab artificio suo non recessit,

id. ib. 1, 10, 20 al.:

quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas,

Plaut. Trin. 1, 2, 180:

condicionem quam ab te peto,

id. ib. 2, 4, 87; cf.:

mercedem gloriae flagitas ab iis, quorum, etc.,

Cic. Tusc. 1, 15, 34:

si quid ab illo acceperis,

Plaut. Trin. 2, 2, 90:

quae (i. e. antiquitas) quo propius aberat ab ortu et divina progenie,

Cic. Tusc. 1, 12, 26:

ab defensione desistere,

Caes. B. C. 2, 12, 4:

ne quod tempus ab opere intermitteretur,

id. B. G. 7, 24, 2:

ut homines adulescentis a dicendi studio deterream,

Cic. de Or. 1, 25, 117, etc.—Of distance (in order, rank, mind, or feeling):

qui quartus ab Arcesila fuit,

the fourth in succession from, Cic. Ac. 1, 12, 46:

tu nunc eris alter ab illo,

next after him, Verg. E. 5, 49; cf.:

Aiax, heros ab Achille secundus,

next in rank to, Hor. S. 2, 3, 193:

quid hoc ab illo differt,

from, Cic. Caecin. 14, 39; cf.:

hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum,

id. Off. 2, 4, 15; and:

discrepare ab aequitate sapientiam,

id. Rep. 3, 9 fin. (v. the verbs differo, disto, discrepo, dissideo, dissentio, etc.):

quae non aliena esse ducerem a dignitate,

Cic. Fam. 4, 7:

alieno a te animo fuit,

id. Deiot. 9, 24 (v. alienus). —So the expression ab re (qs. aside from the matter, profit; cf. the opposite, in rem), contrary to one’s profit, to a loss, disadvantageous (so in the affirmative very rare and only ante-class.):

subdole ab re consulit,

Plaut. Trin. 2, 1, 12; cf. id. Capt. 2, 2, 88; more frequently and class. (but not with Cicero) in the negative, non, haud, ab re, not without advantage or profit, not useless or unprofitable, adcantageous:

haut est ab re aucupis,

Plaut. As. 1, 3, 71:

non ab re esse Quinctii visum est,

Liv. 35, 32, 6; so Plin. 27, 8, 35; 31, 3, 26; Suet. Aug. 94; id. Dom. 11; Gell. 18, 14 fin.; App. Dogm. Plat. 3, p. 31, 22 al. (but in Ter. Ad. 5, 3, 44, ab re means with respect to the money matter).

To denote an agent from whom an action proceeds, or by whom a thing is done or takes place. By, and in archaic and solemn style, of. So most frequently with pass. or intrans. verbs with pass. signif., when the active object is or is considered as a living being: Laudari me abs te, a laudato viro, Naev. ap. Cic. Tusc. 4, 31, 67: injuria abs te afficior, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

a patre deductus ad Scaevolam,

Cic. Lael. 1, 1:

ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur,

id. ib. 1, 3:

disputata ab eo,

id. ib. 1, 4 al.:

illa (i. e. numerorum ac vocum vis) maxime a Graecia vetere celebrata,

id. de Or. 3, 51, 197:

ita generati a natura sumus,

id. Off. 1, 29, 103; cf.:

pars mundi damnata a rerum natura,

Plin. 4, 12, 26, § 88:

niagna adhibita cura est a providentia deorum,

Cic. N. D. 2, 51 al. —With intrans. verbs:

quae (i. e. anima) calescit ab eo spiritu,

is warmed by this breath, Cic. N. D. 2, 55, 138; cf. Ov. M. 1, 417: (mare) qua a sole collucet, Cic. Ac. 2, 105:

salvebis a meo Cicerone,

i. e. young Cicero sends his compliments to you, id. Att. 6, 2 fin.:

a quibus (Atheniensibus) erat profectus,

i. e. by whose command, Nep. Milt. 2, 3:

ne vir ab hoste cadat,

Ov. H. 9, 36 al. —A substantive or adjective often takes the place of the verb (so with de, q. v.):

levior est plaga ab amico quam a debitore,

Cic. Fam. 9, 16, 7; cf.:

a bestiis ictus, morsus, impetus,

id. Off. 2, 6, 19:

si calor est a sole,

id. N. D. 2, 52:

ex iis a te verbis (for a te scriptis),

id. Att. 16, 7, 5:

metu poenae a Romanis,

Liv. 32, 23, 9:

bellum ingens a Volscis et Aequis,

id. 3, 22, 2:

ad exsolvendam fldem a consule,

id. 27, 5, 6.—With an adj.:

lassus ab equo indomito,

Hor. S. 2, 2, 10:

Murus ab ingenic notior ille tuo,

Prop. 5, 1, 126:

tempus a nostris triste malis,

time made sad by our misfortunes, Ov. Tr. 4, 3, 36.—Different from per:

vulgo occidebantur: per quos et a quibus?

by whom and upon whose orders? Cic. Rosc. Am. 29, 80 (cf. id. ib. 34, 97: cujus consilio occisus sit, invenio; cujus manu sit percussus, non laboro); so,

ab hoc destitutus per Thrasybulum (i. e. Thrasybulo auctore),

Nep. Alc. 5, 4.—Ambiguity sometimes arises from the fact that the verb in the pass. would require ab if used in the active:

si postulatur a populo,

if the people demand it, Cic. Off. 2, 17, 58, might also mean, if it is required of the people; on the contrary: quod ab eo (Lucullo) laus imperatoria non admodum exspectabatur, not since he did not expect military renown, but since they did not expect military renown from him, Cic. Ac. 2, 1, 2, and so often; cf. Rudd. II. p. 213. (The use of the active dative, or dative of the agent, instead of ab with the pass., is well known, Zumpt, § 419. It is very seldom found in prose writers of the golden age of Roman liter.; with Cic. sometimes joined with the participles auditus, cognitus, constitutus, perspectus, provisus, susceptus; cf. Halm ad Cic. Imp. Pomp. 24, 71, and ad ejusdem, Cat. 1, 7 fin.; but freq. at a later period; e. g. in Pliny, in Books 2-4 of H. N., more than twenty times; and likewise in Tacitus seventeen times. Vid. the passages in Nipperd. ad Tac. A. 2, 49.) Far more unusual is the simple abl. in the designation of persons:

deseror conjuge,

Ov. H. 12, 161; so id. ib. 5, 75; id. M. 1, 747; Verg. A. 1, 274; Hor. C. 2, 4, 9; 1, 6, 2;

and in prose,

Quint. 3, 4, 2; Sen. Contr. 2, 1; Curt. 6, 7, 8; cf. Rudd. II. p. 212; Zumpt ad Quint. V. p. 122 Spalding.—Hence the adverbial phrase a se=uph heautou, sua sponte, of one’s own uccord, spontaneously:

ipsum a se oritur et sua sponte nascitur,

Cic. Fin. 2, 24, 78:

(urna) ab se cantat quoja sit,

Plaut. Rud. 2, 5, 21 (al. eapse; cf. id. Men. 1, 2, 66); so Col. 11, 1, 5; Liv. 44, 33, 6.

With names of towns to denote origin, extraction, instead of gentile adjectives. From, of:

pastores a Pergamide,

Varr. R. R. 2, 2, 1:

Turnus ab Aricia,

Liv. 1, 50, 3 (for which Aricinus, id. 1, 51, 1):

obsides dant trecentos principum a Cora atque Pometia liberos,

Liv. 2, 22, 2; and poet.: O longa mundi servator ab Alba, Auguste, thou who art descended from the old Alban race of kings (=oriundus, or ortus regibus Albanis), Prop. 5, 6, 37.

In giving the etymology of a name: eam rem (sc. legem, Gr. nomon) illi Graeco putant nomine a suum cuique tribuendo appellatam, ego nostro a legendo, Cic. Leg. 1, 6, 19: annum intervallum regni fuit: id ab re… interregnum appellatum, Liv. 1, 17, 6:

(sinus maris) ab nomine propinquae urbis Ambracius appellatus,

id. 38, 4, 3; and so Varro in his Ling. Lat., and Pliny, in Books 1-5 of H. N., on almost every page. (Cf. also the arts. ex and de.)

With verbs of beginning and repeating: a summo bibere, in Plaut. to drink in succession from the one at the head of the table:

da, puere, ab summo,

Plaut. As. 5, 2, 41; so,

da ab Delphio cantharum circum, id Most. 1, 4, 33: ab eo nobis causa ordienda est potissimum,

Cic. Leg. 1, 7, 21:

coepere a fame mala,

Liv. 4, 12, 7:

cornicem a cauda de ovo exire,

tail-foremost, Plin. 10, 16, 18:

a capite repetis, quod quaerimus,

Cic. Leg. 1, 6, 18 al.

With verbs of freeing from, defending, or protecting against any thing:

a foliis et stercore purgato,

Cato, R. R. 65 (66), 1:

tantumne ab re tuast oti tibi?

Ter. Heaut. 1, [p. 4] 1, 23; cf.:

Saguntini ut a proeliis quietem habuerant,

Liv. 21, 11, 5:

expiandum forum ab illis nefarii sceleris vestigiis,

Cic. Rab. Perd. 4, 11:

haec provincia non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis est defendenda,

id. Imp. Pomp. 6, 14 (v. defendo):

ab incendio urbem vigiliis munitam intellegebat,

Sall. C. 32:

ut neque sustinere se a lapsu possent,

Liv. 21, 35, 12:

ut meam domum metueret atque a me ipso caveret,

Cic. Sest. 64, 133.

With verbs of expecting, fearing, hoping, and the like, ab =a parte, as, Cic. Att. 9, 7, 4: cum eadem metuam ab hac parte, since I fear the same from this side; hence, timere, metuere ab aliquo, not, to be afraid of any one, but, to fear something (proceeding from) from him:

el metul a Chryside,

Ter. And. 1, 1, 79; cf.:

ab Hannibale metuens,

Liv. 23, 36; and:

metus a praetore,

id. 23, 15, 7;

v. Weissenb. ad h. l.: a quo quidem genere, judices, ego numquam timui,

Cic. Sull. 20, 59:

postquam nec ab Romanis robis ulla est spes,

you can expect nothing from the Romans, Liv. 21, 13, 4.

With verbs of fastening and holding:

funiculus a puppi religatus,

Cic. Inv. 2, 51, 154:

cum sinistra capillum ejus a vertice teneret,

Q. Cic. Pet. Cons. 3.

Dolere, laborare, valere ab, instead of the simple abl.:

doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine,

Plaut. Cist. 1, 1, 62:

a morbo valui, ab animo aeger fui,

id. Ep. 1, 2, 26; cf. id. Aul. 2, 2, 9:

a frigore et aestu ne quid laborent,

Varr. R. R. 2, 2, 17; so,

a frigore laborantibus,

Plin. 32, 10, 46, § 133; cf.:

laborare ab re frumentaria,

Caes. B. G. 7, 10, 1; id. B. C. 3, 9; v. laboro.

Where verbs and adjectives are joined with ab, instead of the simple abl., ab defines more exactly the respect in which that which is expressed by the verb or adj. is to be understood, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of:

ab ingenio improbus,

Plaut. Truc. 4, 3, 59:

a me pudica’st,

id. Curc. 1, 1, 51:

orba ab optimatibus contio,

Cic. Fl. 23, 54; ro Ov. H. 6,156: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24 fin. (v. securus):

locus copiosus a frumento,

Cic. Att. 5, 18, 2; cf.:

sumus imparati cum a militibas tum a pecunia,

id. ib. 7, 15 fin.:

ille Graecus ab omni laude felicior,

id. Brut. 16, 63:

ab una parte haud satis prosperuin,

Liv. 1, 32, 2 al.;

so often in poets ab arte=arte,

artfully, Tib. 1, 5, 4; 1, 9, 66; Ov. Am. 2, 4, 30.

In the statement of the motive instead of ex, propter, or the simple abl. causae, from, out of, on account of, in consequence of: ab singulari amore scribo, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B fin.:

linguam ab irrisu exserentem,

thrusting out the tongue in derision, Liv. 7, 10, 5:

ab honore,

id. 1, 8; so, ab ira, a spe, ab odio, v. Drak. ad Liv. 24, 30, 1: 26, 1, 3; cf. also Kritz and Fabri ad Sall. J. 31, 3, and Fabri ad Liv. 21, 36, 7.

Especially in the poets instead of the gen.:

ab illo injuria,

Ter. And. 1, 1, 129:

fulgor ab auro,

Lucr. 2, 5:

dulces a fontibus undae,

Verg. G. 2, 243.

In indicating a part of the whole, for the more usual ex, of, out of:

scuto ab novissimis uni militi detracto,

Caes. B. G. 2, 25, 1:

nonnuill ab novissimis,

id. ib.; Cic. Sest. 65, 137; cf. id. ib. 59 fin.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).

In marking that from which any thing proceeds, and to which it belongs:

qui sunt ab ea disciplina,

Cic. Tusc. 2, 3, 7:

ab eo qui sunt,

id. Fin. 4, 3, 7:

nostri illi a Platone et Aristotele aiunt,

id. Mur. 30, 63 (in imitation of oi upo tinos).

To designate an office or dignity (with or without servus; so not freq. till after the Aug. period;

in Cic. only once): Pollex, servus a pedibus meus,

one of my couriers, Cic. Att. 8, 5, 1; so,

a manu servus,

a secretary, Suet. Caes. 74: Narcissum ab eplstulis ( secretary) et Pallantem a rationibus ( accountant), id. Claud. 28; and so, ab actis, ab admissione, ab aegris, ab apotheca, ab argento, a balneis, a bibliotheca, a codicillis, a jumentis, a potione, etc. (v. these words and Inscr. Orell. vol. 3, Ind. xi. p. 181 sq.).

The use of ab before adverbs is for the most part peculiar to later Latinity:

a peregre,

Vitr. 5, 7 (6), 8:

a foris,

Plin. 17, 24, 37; Vulg. Gen, 7, 16; ib. Matt. 23, 27:

ab intus,

ib. ib. 7, 15:

ab invicem,

App. Herb. 112; Vulg. Matt. 25, 32; Cypr. Ep. 63, 9: Hier. Ep. 18:

a longe,

Hyg. Fab. 257; Vulg. Gen. 22, 4; ib. Matt. 26, 58:

a modo,

ib. ib. 23, 39;

Hier. Vit. Hilar.: a nune,

Vulg. Luc. 1, 48:

a sursum,

ib. Marc. 15, 38.

Ab is not repeated like most other prepositions (v. ad, ex, in, etc.) with pron. interrog. or relat. after subst. and pron. demonstr. with ab:

Arsinoen, Stratum, Naupactum…fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc.,

Cic. Pis. 37, 91:

a rebus gerendis senectus abstrahit. Quibus? An iis, quae in juventute geruntur et viribus?

id. Sen. 6:

a Jove incipiendum putat. Quo Jove?

id. Rep. 1, 36, 56:

res publica, quascumque vires habebit, ab iis ipsis, quibus tenetur, de te propediem impetrabit,

id. Fam. 4, 13, 5.—

It is in various ways separated from the word which it governs:

a vitae periculo,

Cic. Brut. 91, 313:

a nullius umquam me tempore aut commodo,

id. Arch. 6, 12:

a minus bono,

Sall. C. 2, 6:

a satis miti principio,

Liv. 1, 6, 4:

damnis dives ab ipsa suis,

Ov. H. 9, 96; so id. ib. 12, 18; 13, 116.—

The poets join a and que, making aque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.):

aque Chao,

Verg. G. 4, 347:

aque mero,

Ov. M. 3, 631:

aque viro,

id. H. 6, 156:

aque suis,

id. Tr. 5, 2, 74 al. But:

a meque,

Cic. Fam. 2, 16, 1:

abs teque,

id. Att. 3, 15, 4:

a teque,

id. ib. 8, 11, §

7: a primaque adulescentia,

id. Brut. 91, 315 al. —

Sing., a dwelling of the gods, a sanctuary, a temple (prop., a simple edifice, without division into smaller apartments, while templum is a large and splendid structure, consecrated by the augurs, and belonging to one or more deities; cf. Manut. ad Cic. Fam. 4, 7; but after the Aug. period aedes was used for templum; cf. Suet. Caes. 78 with id. ib. 84): haec aedis, Varr. ap. Non. 494, 7:

senatum in aedem Jovis Statoris vocavi,

Cic. Cat. 2, 6: aedis Martis, Nep. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

aedes Mercurii dedicata est,

Liv. 2, 21:

hic aedem ex marmore molitus est,

Vell. 1, 11, 5:

inter altare et aedem,

Vulg. Luc. 11, 51:

aedem Concordiae,

Plin. 33, 1, 6, § 19:

aedes Veneris genitricis,

Suet. Caes. 78; v. above; id. ib. 10:

aedem Baal,

Vulg. 4 Reg. 10, 27; ib. Act. 19, 24 al.: haec ego ludo, quae nec in aede sonent, i. e. in the temple of the Muses, or of the Palatine Apollo, where poems were publicly recited, Hor. S. 1, 10, 38; cf.:

quanto molimine circumspectemus vacuam Romanis vatibus aedem,

id. Ep. 2, 2, 94.— Plur. in this sense generally in connection with sacrae, divinae, deorum, and only when several temples are spoken of:

aedes sacrae,

Cic. Dom. 49; cf. Suet. Aug. 30, 100:

Capitolii fastigium et ceterarum aedium,

Cic. de Or. 3, 46; cf. Liv. 38, 41:

Deorum aedes,

Suet. Cat. 21; cf. id. Ner. 38; id. Claud. 21 al.—

A dwelling for men, a house, habitation, [p. 52] obode (syn. domus; usu. only in the plur., as a collection of several apartments; but in the earliest period the sing. also may have had this signif., though but few certain examples of it have been preserved in the written language; cf. Plaut. As. 1, 3, 67:

hic noster quaestus aucupii simillimust… aedis nobis areast, auceps sum ego): aedes probae et pulchre aedificatae,

Plaut. Merc. 5, 2, 60; id. Most. 1, 2, 18:

ultimae,

Ter. Heaut. 5, 1, 29:

apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 2, 1, 19, § 50, and soon after: in mediis aedibus; cf. Verg. A. 2, 512:

liberae,

a house that is rent-free, Liv. 30, 17:

privatae,

Suet. Ner. 44 al. —Hence sometimes used for a part of the domus, a room, an apartment, chamber:

insectatur omnes domi per aedīs,

Plaut. Cas. 3, 5, 31; Verg. G. 2, 462; cf. id. A. 2, 487 (v. also Gell. 4, 14; Curt. 8, 6; Hor. C. 1, 30, 4).—In Plaut., by comic license, aedes for familia: credo hercle has sustollat aedīs totas atque hunc in crucem, Mil. 2, 3, 39: ut ego suffringam his talos totis aedibus, to break the legs of this whole house (i. e. family), Truc. 2, 8, 7: ab aedibus, denoting office (cf. ab), a castellan:

CVM AB AEDIBVS ESSEM,

Inscr. Grut. 697, 1.—

Met., the cells (or hive) of bees:

clausis cunctantur in aedibus,

Verg. G. 4, 258.—

ārĕa (in inscriptions freq. ARIA, Inscr. Orell. 4130, etc.), ae, f [some comp. eraze = on the ground; Germ. Erde; Engl. earth, hearth; others, as Varro and Festus, connected it with areo, as if pr. dry land, as terra may be connected with torreo; so Bopp and Curt.], a piece of level ground, a vacant place, esp. in the town (syn.:

planities, aequor): in urbe loca pura areae,

Varr. L. L. 5, § 38 Müll: area proprie dicitur locus vacuus, Paul. ex Fest. p. 11 Müll.: locus sine aedificio in urbe area;

rure autem ager appellatur,

Dig. 50, 16, 211.

Lit., ground for a house, a building-spot:

si Ponendae domo quaerenda est area primum,

Hor. Ep. 1, 10, 13. arearum electio, Vitr. 1, 7, 1:

pontifices si sustulerint religionem, aream praeclaram habebimus,

Cic. Att. 4, 1 fin.; Liv. 4, 16; 1, 55; Suet. Vesp. 8; Dig. 7, 4, 10 al.—

A vacant space around or in a house, a court (syn. spatium):

resedimus in areā domŭs,

Plin. Ep. 6, 20, 4; so id. ib. 7, 27, 10; Vulg. 3 Reg. 22, 10; Dig. 43, 22, 1; 8, 2, 1 al.—

An open space for games, an open play-ground (syn.:

campus, curriculum),

Hor. C. 1, 9, 18.— Hence, in gen., a field for effort, etc. (syn.:

campus, locus, q. v.),

Ov. Am. 3, 1, 26, and trop.:

area scelerum,

i. e. where vices have full scope, Cic. Att. 9, 18.—Also, a raceground, Ov. F. 4, 10 (cf. id. ib. 2, 360); and trop., the course of life:

vitae tribus areis peractis (i. e. pueritiā, juventute, senectute),

Mart. 10, 24.—

Lit.:

neque in segetibus neque in areis neque in horreis,

Cic. Verr. 2, 3, 8; Hor. C. 1, 1, 10; id. S. 1, 1, 45; Tib. 1, 5, 22; Vulg. Gen. 50, 10; ib. Isa. 21, 10. Its construction may be learned from Cato, R. R. 91 and 129; Varr. R. R. 1, 51; Verg. G. 1, 178 sqq. Voss; Col. 5, 1, 4; 5, 2, 20; and Pall. 1, 36 al.—

A fowling-floor, Plaut. As. 1, 3, 64: aedes nobis area est;

auceps sum ego,

id. ib. 1, 3, 67.—

The fore-court, hall, entrance-room, entry; that part of the Roman house into which one first came after passing the entrance (janua); cf. Vitr. 6, 4; O. Müller, Archaeol. III. § 293, and Etrusk. above cited. In earlier times, the atrium was used as a dining-room, Cato ap. Serv. ad Verg. A. 1, 726. Here stood, opposite the door, the lectus genialis, Hor. Ep. 1, 1, 87;

here sat the housewife with her maidens spinning,

Arn. adv. Gent. 2, 67;

here clients were in attendance,

Hor. Ep. 1, 5, 31; Juv. 7, 7 and 91;

and here hung the family portraits and other paintings,

Plin. 34, 8, 19, § 55; Mart. 2, 90; Val. Max. 5, 8, 3; Vulg. Matt. 26, 58; ib. Marc. 14, 54; ib. Joan. 18, 15 al.— Poet. in the plur., of a single atrium:

Apparet domus intus et atria longa patescunt,

Verg. A. 2, 483; so Ov. M. 14, 260; Juv. 8, 20 al.— Meton. for the house itself:

nec capient Phrygias atria nostra nurus,

Ov. H. 16, 184; id. M. 13, 968.—So of the entrance-room in the dwelling of the gods: dextrā laevāque deorum Atria nobilium (as it were clients, v. supra) valvis celebrantur apertis, Ov. M. 1, 172; Stat. Th. 1, 197.—

In temples and other public buildings there was often an atrium, a hall, court:

in atrio Libertatis,

Cic. Mil. 22, 59; Liv. 25, 7; 45, 15; Tac. H. 1, 31; Suet. Aug. 29:

Vestae,

Plin. Ep. 7, 19, 2;

also called atrium regium,

Liv. 26, 27; cf. Ov. F. 6, 263; id. Tr. 3, 1, 30:

atrium tabernaculi,

Vulg. Exod. 27, 9; ib. Lev. 6, 26:

in atriis Domūs Dei,

ib. Psa. 91, 14; 134, 2;

Smith, Dict. Antiq.—So atrium auctionarium,

an auction-hall, auction-room, Cic. Agr. 1, 3; so Inscr. Orell. 3439; and absol., atria:

cum desertis Aganippes Vallibus esuriens migraret in atria Clio,

Juv. 7, 7. Such halls were the Atria Licinia, Cic. Quinct. 6, 25: ATRIVM SVTORIVM, the shoemakers’ hall, a place in Rome, Calend. Praenest. Inscr. Orell. II. 386.

A structure built for the religious services of a curia (sometimes also serving for other purposes), Varr. L. L. 5, § 155 Müll.; Fest. p. 174, 6 ib.: veteres, on the east side of the Palatine Hill, Varr. l. l. ib.; Tac. A. 12, 24;

called curia prisca,

Ov. F. 3, 140; Fest. l. l.: Novae, id. l. l.—

Curia Pompeji or Pompeja, the Senate-house built by Pompey, finally closed after the assassination of Julius Cæsar in it, Cic. Div. 2, 9, 23; Suet. Caes. 80 sq. et saep.—Hence, trop., as emblem of law:

stante urbe et curiā,

Cic. Planc. 29, 71:

pro curia inversique mores,

Hor. C. 3, 5, 7;

of the senatorial rank: curia pauperibus clausa est,

Ov. Am. 3, 8, 55.—

Of the places of assembly of high councils out of Rome, Cic. Att. 6, 1, 6; id. Verr. 2, 2, 21, § 50; Liv. 24, 24, 4; Ov. M. 13, 197; Juv. 9, 101.—

The assembly of the Senate, the Senate (cf. Cic. de Or. 3, 42, 167):

a curiā nulla me res divellet,

Cic. Att. 1, 20, 3:

aliquem in curiam introducere,

Liv. 22, 1, 14; 2, 23, 11 sq.; 2, 24, 3; Suet. Caes. 22; id. Aug. 38; Hor. C. 2, 1, 14 et saep.—

Lit. (very rare):

dico intra domesticos parietes,

Cic. Deiot. 2, 5:

vestis,

a garment to wear in the house, id. Fin. 2, 24; Suet. Aug. 73 al.:

domesticus otior,

i. e. at home, Hor. S. 1, 6, 128.—Far more freq. and class.,

Adj.: in luctu domestico. Cic. Vatin. 13; cf. Ov. M. 13, 578:

maeror,

Suet. Calig. 5: domesticis praeceptis ernditus. Cic. Rep. 1, 22 fin.; cf.: usus et consuetudo cum ali [p. 608] quo, id. Rosc. Am. 6; so,

usus,

Quint. 4 prooem. § 1; cf. Ov. P. 4, 3, 15:

homo prope domesticus,

Cic. Fam. 7, 14; cf.

praedones (with hospites and amici),

id. Rosc. Am. 6:

mala,

id. Sest. 45, 97; cf.

clades (with avunculus absumptus),

Liv. 9, 17, 17:

exempla,

id. 37, 25; Quint. 9, 3, 73:

religio,

Suet. Claud. 12:

convivium,

id. ib. 44:

ecclesia,

the church in the house, Vulg. 1 Cor. 16, 19. —

Subst.: dŏmestĭci, ōrum, m., the members of a family, inmates of a household, Cic. Rab. Post. 2, 4; Liv. 1, 42; Suet. Aug. 89; 78; Vulg. 2 Reg. 16, 2 al.—Also, family domestics, household slaves, Suet. Oth. 10; and for the escort, retinue of a person, Cod. Th. 1, 12, 3; Cod. Just. 12, 7; cf.

milites,

i. e. body-guard, Vop. Numer. 13.—

Opp. to what is foreign or public, domestic, native; private, internal:

copiae rei frumentariae,

Caes. B. G. 2, 10, 4:

si superavissent vel domesticis opibus vel externis auxiliis,

id. B. C. 2, 5 fin.; cf.:

externa lubentius in tali re quam domestica recordor,

Cic. Off. 2, 8:

non esse transmarinis nec importatis artibus eruditus, sed genuinis domesticisque virtutibus,

id. Rep. 2, 15 fin.; cf.

mos (opp. adventicia doctrina),

id. ib. 3, 3 Mos.:

insolens domesticarum rerum fastidium,

id. Fin. 1, 3 fin.:

alienigenas domesticis anteferre,

id. Font. 10 fin.:

bellum,

intestine, civil war, Caes. B. G. 5, 9, 4; cf.

hostes,

Cic. Vatin. 10, 25:

insidiae (with intestinum scelus),

id. Fam. 5, 2; cf.:

et intestinum malum,

id. Verr. 2, 1, 15:

ac vernaculum crimen (opp. Romam de provincia apportatum),

id. ib. 2, 3, 61:

facta celebrare,

i. e. of their own country, Hor. A. P. 287 et saep.:

res domesticas ac familiares (opp. rem publicam),

Cic. Tusc. 1, 1, 2; cf.:

domestica et publica,

id. Fam. 5, 13, 4; Liv. 1, 1 fin.:

ut vestitum, sic sententiam habeas aliam domesticam, aliam forensem,

Cic. Fin. 2, 24; cf. id. Or. 43 fin.:

foris claros domestica destruebat infamia,

Plin. Pan. 83, 4:

in rebus privatis ac domesticis,

Quint. 2, 21, 4 et saep.—

(Like the Gr. oikeios) = proprius, proper, personal, one’s own (opp. alienus):

si ex ipsorum domestico incommodo nullus dolor insideret, etc., ex domestico judicio atque animi conscientia,

Caes. B. C. 3, 60, 2; Cic. Div. in Caecil. 10, 31; id. Verr. 2, 3, 41, § 95; id. de Or. 2, 9, 38; id. Or. 38, 132; cf.:

Furiae, i. e. in his own heart,

id. Rosc. Am. 24, 67. — Adv.: dŏmestĭce, at home, privately (late Lat.):

et secrete,

Tert. Pall. 4:

confectus libellus,

Symm. Ep. 10, 36 fin.

Lit. (very rare):

dico intra domesticos parietes,

Cic. Deiot. 2, 5:

vestis,

a garment to wear in the house, id. Fin. 2, 24; Suet. Aug. 73 al.:

domesticus otior,

i. e. at home, Hor. S. 1, 6, 128.—Far more freq. and class.,

Adj.: in luctu domestico. Cic. Vatin. 13; cf. Ov. M. 13, 578:

maeror,

Suet. Calig. 5: domesticis praeceptis ernditus. Cic. Rep. 1, 22 fin.; cf.: usus et consuetudo cum ali [p. 608] quo, id. Rosc. Am. 6; so,

usus,

Quint. 4 prooem. § 1; cf. Ov. P. 4, 3, 15:

homo prope domesticus,

Cic. Fam. 7, 14; cf.

praedones (with hospites and amici),

id. Rosc. Am. 6:

mala,

id. Sest. 45, 97; cf.

clades (with avunculus absumptus),

Liv. 9, 17, 17:

exempla,

id. 37, 25; Quint. 9, 3, 73:

religio,

Suet. Claud. 12:

convivium,

id. ib. 44:

ecclesia,

the church in the house, Vulg. 1 Cor. 16, 19. —

Subst.: dŏmestĭci, ōrum, m., the members of a family, inmates of a household, Cic. Rab. Post. 2, 4; Liv. 1, 42; Suet. Aug. 89; 78; Vulg. 2 Reg. 16, 2 al.—Also, family domestics, household slaves, Suet. Oth. 10; and for the escort, retinue of a person, Cod. Th. 1, 12, 3; Cod. Just. 12, 7; cf.

milites,

i. e. body-guard, Vop. Numer. 13.—

Opp. to what is foreign or public, domestic, native; private, internal:

copiae rei frumentariae,

Caes. B. G. 2, 10, 4:

si superavissent vel domesticis opibus vel externis auxiliis,

id. B. C. 2, 5 fin.; cf.:

externa lubentius in tali re quam domestica recordor,

Cic. Off. 2, 8:

non esse transmarinis nec importatis artibus eruditus, sed genuinis domesticisque virtutibus,

id. Rep. 2, 15 fin.; cf.

mos (opp. adventicia doctrina),

id. ib. 3, 3 Mos.:

insolens domesticarum rerum fastidium,

id. Fin. 1, 3 fin.:

alienigenas domesticis anteferre,

id. Font. 10 fin.:

bellum,

intestine, civil war, Caes. B. G. 5, 9, 4; cf.

hostes,

Cic. Vatin. 10, 25:

insidiae (with intestinum scelus),

id. Fam. 5, 2; cf.:

et intestinum malum,

id. Verr. 2, 1, 15:

ac vernaculum crimen (opp. Romam de provincia apportatum),

id. ib. 2, 3, 61:

facta celebrare,

i. e. of their own country, Hor. A. P. 287 et saep.:

res domesticas ac familiares (opp. rem publicam),

Cic. Tusc. 1, 1, 2; cf.:

domestica et publica,

id. Fam. 5, 13, 4; Liv. 1, 1 fin.:

ut vestitum, sic sententiam habeas aliam domesticam, aliam forensem,

Cic. Fin. 2, 24; cf. id. Or. 43 fin.:

foris claros domestica destruebat infamia,

Plin. Pan. 83, 4:

in rebus privatis ac domesticis,

Quint. 2, 21, 4 et saep.—

(Like the Gr. oikeios) = proprius, proper, personal, one’s own (opp. alienus):

si ex ipsorum domestico incommodo nullus dolor insideret, etc., ex domestico judicio atque animi conscientia,

Caes. B. C. 3, 60, 2; Cic. Div. in Caecil. 10, 31; id. Verr. 2, 3, 41, § 95; id. de Or. 2, 9, 38; id. Or. 38, 132; cf.:

Furiae, i. e. in his own heart,

id. Rosc. Am. 24, 67. — Adv.: dŏmestĭce, at home, privately (late Lat.):

et secrete,

Tert. Pall. 4:

confectus libellus,

Symm. Ep. 10, 36 fin.